امام خمینی و نگاه نافذ و حقیقت یاب به دفاع مقدس

یکی از رخدادهای بزرگ تاریخ معاصر که هیچ گاه روبه فراموشی نمی رود و همواره در بستر زمان و برای همه نسل های بشر پیام آور ارزش های والای الهی و الگوی جامعی برای پیروی از جلوه های عملی فرهنگ اسلامی در رفتار و عملکردهای پاک ترین و مقاوم ترین نسل از انسان های مومن و مشتاق جهاد در راه خدا می باشد دفاع مقدس ملت غیور و مسلمان ایران در برابر جنگی ناخواسته و تحمیل شده از جانب قدرت های استکباری به ایران اسلامی می باشد.

دفاع مقدس هشت ساله در برابر تعدی رژیم بعثی عراق به سرزمین ایران هم در میادین رزم و نبرد و در عملیات های غرور آفرین رزمندگان اسلام و هم در پشت جبهه و با ایثار و فداکاری های بی نظیر اقشار مختلف مردم باید به بررسی و نتیجه گیری درآید تا نسل جوان ما به آبشخور زلال ارزش های نهفته در آن متصل و بهره مند شود. همچنین باید آثار و برکات دفاع مقدس و تحلیل های ناصحیحی که جریان های فکری و سیاسی مغشوش از آن می کنند به مداقه گذاشته شود تا از این رهگذر حقایق و واقعیت های دفاع مقدس نمایان گردد.

حضرت امام خمینی دیدگاه های جامعی درباره دفاع مقدس دارند که هر کدام از زاویه ای به این واقعه بزرگ می نگرند. منشور روحانیت که پیام تاریخی امام خمینی به فقها و علمای اسلام می باشد در دل خود موضوعات گوناگونی را به تامل می گذارد که یکی از آنها جنگ تحمیلی و دفاع قهرمانانه در برابر تعدی دشمنان می باشد. دیدگاه های امام در این منشور درباره دفاع مقدس بخش مهمی از مجموعه ارزشمند اندیشه های این رهبر الهی درباره جنگ می باشد.

حضرت امام خمینی ابتدا درباره آثار ارزشمند دفاع مقدس اینگونه اظهار نظر می کنند : « در جنگ پیروزی از آن ملت ما گردید و دشمنان در تحمیل آن همه خسارات چیزی به دست نیاوردند. البته اگر همه علل و اسباب را در اختیار داشتیم در جنگ به اهداف بلندتر و بالاتری می نگریستیم و می رسیدیم ولی این بدان معنا نیست که در هدف اساسی خود که همان دفع تجاوز و اثبات صلابت اسلام بود مغلوب خصم شده ایم . هر روز ما در جنگ برکتی داشته ایم که در همه صحنه ها از آن بهره جسته ایم . ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده ایم ما مظلومیت خویش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نموده ایم ما در جنگ پرده از چهره تزویر جهانخواران کنار زدیم ما در جنگ دوستان و دشمنانمان را شناخته ایم ما در جنگ به این نتیجه رسیده ایم که باید روی پای خودمان بایستیم ما در جنگ ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب را شکستیم ما در جنگ ریشه های انقلاب پربار اسلامی مان را محکم کردیم ما در جنگ حس برادری و وطن دوستی را در نهاد یکایک مردمان بارور کردیم ما در جنگ به مردم جهان و خصوصا مردم منطقه نشان دادیم که علیه تمامی قدرتها و ابرقدرتها سالیان سال می توان مبارزه کرد جنگ ما کمک به افغانستان را به دنبال داشت جنگ ما فتح فلسطین را به دنبال خواهد داشت جنگ ما موجب شد که تمامی سردمداران نظام های فاسد در مقابل اسلام احساس ذلت کنند جنگ ما بیداری پاکستان و هندوستان را به دنبال داشت تنها در جنگ بود که صنایع نظامی ما از رشد آنچنانی برخوردار شد و از همه اینها مهمتر استمرار روح اسلام انقلابی در پرتو جنگ تحقق یافت » . (1 )

حضرت امام خمینی نگرشی بس زیبا و عمیق به دفاع و جنگ دارند که بر مبنای آن جنگ برخلاف « ظاهر » که آسیب و زیان دارد در « باطن » آن برکات و رحمت های واسعه نهفته است و البته این به نحوه مقابله یک ملت مسلم با این پدیده مفهوم و مصداق پیدا می کند که اگر متزلزل باشند هیچ خیر و رحمتی نمی یابند و چنانچه مقاوم و مبارز باشند به خیر و رحمت های نهفته در دفاع و جنگ نائل می آیند و ره به نجات و ظفر می گشایند.
امام خمینی جنگ را یک « تحفه الهی » می دانند و به صراحت اعتراف می کنند که ما از این تحفه الهی غافل بودیم.(2 )

این تعبیر و عبارت کوتاه و در عین عمیق و دارای محتوای غنی اشاره به آثار و برکات جنگ دارد که حضرت امام آنها را بر می شمرند و از آن جمله اعلام می کنند : « تنها در جنگ بود که صنایع نظامی ما از رشد آنچنانی برخوردار شد » .

این اثر و برکت خاص جنگ و دفاع به گونه ای حائز اهمیت است که امام خمینی علاوه بر تصریح به آن با عبارت مزبور در « منشور روحانیت » در « وصیت نامه » خویش نیز که برای امت اسلام و ملت ایران در همه اعصار نگاشته و به یادگار گذاشته اند آن را این گونه مطرح می کنند :

« دیدیم که بسیاری از کارخانه ها و وسایل پیشرفته مثل هواپیماها و دیگر چیزها که گمان نمی رفت متخصصین ایران قادر به راه انداختن کارخانه ها و امثال آن باشند و همه دستها را به سوی غرب یا شرق دراز کرده بودیم که متخصصین آنان اینها را به راه اندازند در اثر محاصره اقتصادی و جنگ تحمیلی خود جوانان عزیز ما قطعات محل احتیاج را ساخته و با قیمت های ارزان تر عرضه کرده و رفع احتیاج نمودند و ثابت کردند که اگر بخواهیم می توانیم » . (3 )

استقبال امام خمینی از جنگی که به طور ناخواسته به ملت ایران تحمیل شد و مقابله با آن با پذیرش سختی هایش اجتناب ناپذیر بود ریشه در فرهنگ و معارف اصیل اسلامی دارد و از همین رو حضرت امام آن را دارای خیر و برکات می داند و تحفه الهی می نامد.

           جنگ تحمیلی از مصادیق بارز رنج و سختی هایی بود که بر یک ملت فرود آمد که اگر با نگاه عمیق به آن بنگریم به طور طبیعی مقاومت ها و مبارزات و ایثارهای پایدار و مستمری که در به ثمر رساندن آن تحمل گردید ساحل پیروزی را نمایاند. این پیروزی دارای ابعاد گوناگون می باشد و به مرحله نهایی جنگ محدود نمی شود بلکه در مراحل مختلف آن ما شاهد موفقیت های چشمگیری بوده ایم که نمونه بسیار ارزشمند آن رشد صنایع نظامی ایران و ممکن شدن امور ناممکن در این عرصه است . به این ترتیب رنج و مرارت های جنگ « ندای بیداری » می شود در گوش جان و « تازیانه تکامل » می گردد بر پیکر جامعه و کشوری که سالیان سال در اثر سیطره قدرت های استکباری به ایران و قبضه کردن صنایع نظامی آن با مدیریت کارشناسان خارجی به طور کامل وابسته و طفیلی بود و قدرت ابتکار و ساخت ابزار جنگی از او سلب می گشت .

حضرت امام خمینی در کنار رشد صنایع نظامی به سایر جلوه های برکات جنگ اشاره می نمایند : « ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده ایم » که مقصود صدور فرهنگ جامع و رهایی بخشی است که در متن جنگ وجود دارد و از اسلام اصیل و ارزش های والای آن همچون جهاد ایثار شهامت مقاومت آزادگی استقلال طلبی و مبارزه بی امان با ظلم و جور و تعدی و تجاوز قدرت های استکباری مایه می گیرد که تهدید کننده هویت دینی و تمامیت ارضی کشورهای اسلامی می باشند.

« ما در جنگ حس برادری و وطن دوستی را در نهاد یکایک مردمان بارور کردیم « که به صمیمت و وحدت و یکپارچگی عموم مردم اشاره دارد که برای خدا و در مسیر نجات وطن اسلامی به جبهه های نبرد هجوم بردند و حماسه های بزرگ آفریدند.

« ما در جنگ به مردم جهان و خصوصا مردم منطقه نشان دادیم که علیه تمامی قدرتها و ابرقدرت ها سالیان سال می توان مبارزه کرد » که تصریح به دمیدن روحیه مقاومت و پایداری در ملل جهان و منطقه و جرات اعتراض و توان حرکت و مبارزه به آنان بخشیدن دارد و فرو ریختن این باور باطل که نمی شود در برابر قدرت های استکباری ایستادگی و مخالفت نمود.

« جنگ ما موجب شد که تمامی سردمداران نظام های فاسد در مقابل اسلام احساس ذلت کنند » که اشاره به واقعیتهای انکارناپذیری دارد که در شکل اعترافات مکرر قدرت ها درباره نقش خیره کننده فرهنگ اسلام و مبارزان پرورده شده در این مکتب دارد که در رویارویی های اعجاب برانگیز با جهان استکبار و مهره های سرسپرده آنان متجلی گردید.

و همین گونه است برکات دیگری چون اثبات مظلومیت خویش و ستم متجاوزان کنار زدن پرده از چهره تزویر جهانخواران شناسایی دوستان و دشمنان شکستن ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب محکم کردن ریشه های انقلاب پر بار اسلامی کمک به افغانستان بیداری پاکستان و هندوستان طنین صدای اسلامخواهی اسلام در آفریقا علاقه به اسلام شناسی در کشورهای جهان و...

حضرت امام خمینی سپس تصریح دارند که : « همه این ها از برکت خون های پاک شهدای عزیز هشت سال نبرد بود همه اینها از تلاش مادران و پدران و مردم عزیز ایران در ده سال مبارزه با آمریکا و غرب و شوروی و شرق نشات گرفت . » (5 )

حضرت امام خمینی پس از معرفی برکات چشمگیر جنگ به تحلیل های سطحی و ناصحیحی اشاره می کند که توسط برخی از عناصر و جریان هایی که هیچ نقشی در دفاع از استقلال و تمامیت ارضی کشور نداشتند ارائه می شود :

« چه کوته نظرند آنهایی که خیال می کنند چون ما در جبهه به آرمان نهایی نرسیده ایم پس شهادت و رشادت و ایثار و از خودگذشتگی و صلابت بی فایده است ! » (6 )

امام خمینی پس از اشاره به این کوته نظری و چشم فرو خوابانیدن بر ارزش های جاودان و والای برخاسته از مجاهدات رزمندگان در جبهه های نبرد و یاری رسانی های اقشار مختلف ملت در پشت جبهه اعلام می نمایند : « من در اینجا از مادران و پدران و خواهران و برادران و همسران و فرزندان شهدا و جانبازان به خاطر تحلیل های غلط این روزها رسما معذرت می خواهم و از خداوند می خواهم مرا در کنار شهدای جنگ تحمیلی بپذیرد. ما در جنگ برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم . راستی مگر فراموش کرده ایم که ما برای ادای تکلیف جنگیده ایم و نتیجه فرع آن بوده است . ملت ما تا آن روز که احساس کرد که توان و تکلیف جنگ دارد به وظیفه خود عمل نمود و خوشا به حال آنان که تا لحظه آخر هم تردید ننمودند آن ساعتی هم که مصلحت بقای انقلاب را در قبول قطعنامه دید و گردن نهاد باز به وظیفه عمل کرده است آیا از اینکه به وظیفه خود عمل کرده است نگران باشد نباید برای رضایت چند لیبرال خود فروخته در اظهار نظرها و ابراز عقیده ها به گونه ای غلط عمل کنیم که حزب الله عزیز احساس کند جمهوری اسلامی دارد از مواضع اصولی اش عدول می کند... تاخیر در رسیدن به همه اهداف دلیل نمی شود که ما از اصول خود عدول کنیم . همه ما مامور به ادای تکلیف و وظیفه بوده ایم نه مامور به نتیجه . اگر همه انبیا و معصومین ـ علیهم السلام ـ در زمان و مکان خود مکلف به نتیجه بودند هرگز نمی بایست از فضای بیشتر از توانایی عمل خود فراتر بروند و سخن بگویند و از اهداف کلی و بلند مدتی که هرگز در حیات ظاهری آنان جامه عمل نپوشیده است ذکری به میان آورند. در حالی که به لطف خداوند بزرگ ملت ما توانسته است در اکثر زمینه هایی که شعار داده است به موفقیت نائل شود . » (7 )

حضرت امام خمینی در این بخش از نگاه ژرف خویش به موضوع جنگ و دفاع مقدس ابتدا به تحلیل های غلط و لیبرالیستی از دفاع مقدس اشاره می نمایند و صاحبان این تفکرات را به دلیل تنگ نظری و برداشت های سطحی و قشری از جنگ و ایراد و انتقاد از اینکه چرا آرمان های بزرگ و نهایی جنگ جامه عمل به خود نپوشیده است محکوم می نمایند. نکته اول اینکه این تحلیل ها توسط کسانی مطرح می شود که نه تنها به حمایت از دین و یاری در صیانت از استقلال وطن در برابر تهاجم دشمنان نپرداختند بلکه حتی با مخالفت های ممتد و تند خود آب به آسیاب آمریکا و اذنابش ریختند و ملت مسلمان را در تنگنای رنج و سختی های ناشی از جنگ تنها گذاشتند. نکته دوم این که عناصر مزبور از لیبرال هایی بودند که تمام اصول انقلاب و نظام را مورد تاخت و تاز قرار دادند و همواره از غرب و آمریکا طرفداری کردند و عملکردهای غلط آنان باعث شد که دستشان از تشکیلات نظام اسلامی کوتاه شود و منزوی گردند. حضرت امام در منشور روحانیت این جریان را معرفی می نمایند و مخالفت خویش با روی کار آمدن اولیه آنان را اعلام می کنند و سپس می فرمایند : « الان هم سخت معتقدم که آنان به چیزی کمتر از انحراف انقلاب از تمامی اصولش و هر حرکت به سوی آمریکای جهانخوار قناعت نمی کنند در حالی که در کارهای دیگر نیز جز حرف و ادعا هنری ندارند. امروز هیچ تاسفی نمی خوریم که آنان در کنار ما نیستند چرا که از اول هم نبوده اند. انقلاب به هیچ گروهی بدهکاری ندارد و ما هنوز هم چوب اعتمادهای فراوان خود را به گروه ها و لیبرال ها می خوریم ... (8 )

نکته سوم این که امام خمینی در پاسخ نهایی به این تحلیل های غلط « عمل به تکلیف » را مطرح می کنند و « نتیجه » را نسبت به ادای تکلیف فرع می دانند و این شیوه را نه مختص و محدود به این زمان که دارای وسعت تسری در سیره عملی پیامبر اکرم (ص ) و ائمه اطهار (ع ) می دانند.

در فرهنگ اسلامی « عمل به تکلیف الهی » یک « اصل » و « قانون » مهم معرفی می شود چنان که خداوند متعال به صراحت به پیامبر اکرم (ص ) می فرماید : « فذکر انما انت مذکر لست علیهم بمصیطر »

« ای رسول ما تو خلق را (با حکمت های الهی ) به سوی حق متذکر ساز که وظیفه و تکلیف تو غیر از این نیست و تو مسلط و توانا بر (تبدیل کفر آنان به ایمان ) نمی باشی . » (9 )

این آیه شریفه به وضوح موضوع « تکلیف » و این که پیامبر اکرم (ص ) موظف به ادای آن در تذکر دادن است و هرگز مامور به نتیجه نمی باشد را مطرح می نماید و به این وسیله این « اصل » را به صورت « عام » به همه رهبران الهی در تمام اعصار در مواجهات و تعاملات و مبارزاتی که در مسیر دفاع از دین و اجرای حق و مقابله با باطل انجام می دهند تعمیم می دهد. البته اصل عمل به تکلیف نافی مطرح کردن و تعقیب آرمان های والا که تحقق آنها گاهی با موانع بزرگ روبرو می شود نیست چنان که امام خمینی اشاره کردند انبیای الهی و معصومین (ع ) گاهی از فضای بیشتر از توانایی عملی خود فراتر می رفتند و اهداف بلند مدتی را مطرح می نمودند. در متون فرهنگ و معارف اسلامی نیز ضمن تصریح قرآن به عمل براساس وسع و به صورت تکلیف (10 ) و نیز نهی ائمه دین (ع ) از عمل خارج از توان و تکلیف (11 ) در عین حال همچنان که مستندات تاریخی اثبات می کند آرمان های والا و اهداف بلندی توسط پیشوایان اسلام مطرح گردیده که همچون جنگ تحمیلی عراق بر ایران به مانعی همچون ناچاری از پذیرش قطعنامه مواجه شده است .

صلح حدیبیه که بین پیامبر اکرم (ص ) و کفار مکه منعقد گردید و نیز صلح امام حسن (ع ) با معاویه از مصادیق موضوع مزبور می باشند.

به این ترتیب حضرت امام خمینی با نگاهی نافذ و حقیقت یاب ضمن تصریح به آثار و برکات بزرگ معنوی اجتماعی سیاسی نظامی صنعتی و فرا منطقه ای و حتی جهانی جنگ و نیز ضمن این که بیشتر اهداف دفاع در برابر دشمن را که حفظ دین و استقلال و تمامیت ارضی کشور از محوری ترین آنهاست تحقق یافته می دانند نرسیدن به آرمان های فراتر از فضای توانایی را به صورت « نتیجه برتر » به دلیل این که ملت مسلمان موظف به « عمل به تکلیف » بود و نه مامور به رسیدن به نتیجه برتر شبیه به سیره عملی پیامبر اکرم (ص ) و ائمه اطهار (ع ) و کاملا مشروع و معقول معرفی می نمایند و تحلیل های قشری و سطحی را نتیجه فقدان شناخت لازم نسبت به تعالیم دین و سیره پیشوایان اسلام می دانند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پاورقی :

1 ـ صحیفه امام موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ج 21 ص 283

2 ـ مراجعه شود به وصیت نامه الهی ـ سیاسی امام خمینی موسسه تنظیم و نشر آثار امام ص 59

3 ـ وصیت نامه الهی ـ سیاسی امام خمینی ص 39

4 ـ قرآن کریم سوره بلد (90 ) آیه 4

5 ـ صحیفه امام ج 21 ص 284

6 ـ همان منبع

7 ـ همان منبع ص 284 و 285

8 ـ همان منبع ص 286 و 287

9 ـ سوره غاشیه (88 ) آیات 21 و 22

10 ـ سوره یقره (2 ) آیه 286

11 ـ میزان الحکمه به کوشش محمدی ری شهری نشر دارالحدیث ج 11 ص 5227

در جنگ پیروزی از آن ملت ما گردید و دشمنان در تحمیل آن همه خسارات چیزی به دست نیاوردند. البته اگر همه علل و اسباب را در اختیار داشتیم در جنگ به اهداف بلندتر و بالاتر می نگریستیم و می رسیدیم .

ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده ایم . ما مظلومیت خویش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نموده ایم . ما در جنگ پرده از چهره تزویر جهانخواران کنار زدیم . ما در جنگ به این نتیجه رسیده ایم که باید روی پای خودمان بایستیم .

جنگ ما کمک به افغانستان را به دنبال داشت جنگ ما فتح فلسطین را به دنبال خواهد داشت جنگ ما موجب شد که تمامی سردمداران نظام های فاسد در مقابل اسلام احساس ذلت کنند. جنگ ما بیداری پاکستان و هندوستان را به دنبال داشت تنها در جنگ بود که صنایع نظامی ما از رشد آنچنانی برخوردار شد و از همه اینها مهمتر استمرار روح اسلام انقلابی در پرتو جنگ تحقق یافت .